Könyvtároskéntvolt időm elmélkedni a könyvek múltján és jelenén. Természetesen a múlt
virágzó emléke felpezsdíti előttem a könyvek életét. Volt, van, s talán
lesz, amire emlékezni.
Nem is
oly rég, vagy pár évtizeddel ezelőtt, az emberek könyvet ajándékoztak
egymásnak holmi kencefice, ékszer és mit tudom én mi helyett. Kissé divattá is
vált a könyv ajándékozása. A hóbort és szeretet a könyvek felé hamar
elsatnyult, szinte egy időben a rendszerváltással. De mégsem az 1990-es
események tették be az ajtót, hanem a számítógép és vele együtt a világháló
megjelenése.
Fokozatosan
leépített otthoni könyvespolcok átnyergeltek zenegépek tartójának, és egyéb
csodás új vívmányok helyének. A könyveket pedig egy ügyes nagytakarítás
alkalmából a válaszható lehetőségekre támaszkodván kidobták a szemétbe,
zúzdába adták, hétvégi nyaralókba cipelték tűz gyújtani (ahol még nincs
összkomfort), esetleg beadták valamelyik könyvtárba. Legalább a könyvtárba
adott könyvek egy része még felhasználódott, mondjuk nem sokáig, de az se
semmi. Hogy miért nem sokáig? Egyszerű rá a válasz, mert az új nemzedék,
akiknek már nincs otthonában, ha van is elvétve néhány agyonszínezett csicsás
kötet, nem tudja értékelni.
Köztudott,
ha valaminek az értékrendje esik, akkor a megbecsülésére, ápolására sem fordít
az ember energiát. Jöhet a marcangolás, tépés, firkálás és akármi, ami más. Ha
valaki aláhúzogat néhány mondatot, az nem is veszélyes mai szemmel nézve, mint
a kötetekből az érdeklődő által „szükséges” oldalak kitépése, az
oldalak „művészi” összefirkálása, darabokra szaggatása stb.
Azt is
lehetne mondani, hogy a könyveket barbár inváziós korszak uralja. Semmi se
szent a könyvkölcsönző vérbeforgós szemű csőcseléknek.
Szaggatják, tépik és firkálják ott, ahol érik. Be kell vallani, nem mindenki
teszi, de ilyenkor sovány vigasz erről beszélni. A nem mindenkiben azok
tartoznak bele, akik otthon kaptak egy nevelést, és tudják az igazi könyvek
értékét. Ők tudják, hogy általuk világok nyílnak meg, melyek segíteni
tudnak az élet labirintusi mivoltának eligazodásában, úgy lélekben, mint
tudásgyarapításban. Ezért ők azok, akik időt szánnak a ragaszgatásra,
ápolásra, kijavításra, tettükkel megakadályozva egyes értékes műnek
otthont adó kötet pusztulását.
A többség továbbra is olyan cikként kezeli, mint a használat után
eldobható terméket, ezért kevésbé értik miért is kell azokat
visszaszolgáltatni.
A söpredék nem kegyelmez, vitába száll, őrjöng, ha valaki szót mer
emelni a könyvek védelme iránt. Sőt néhányan, ál köntösbe burkolt
ócskaságokat kiáltanak ki könyveknek, amelyek cicomás külsejükkel hirdetik a
megváltást, amit már rég elhagyott az értelem és a józanész.
A látványvilág mást követel, inkább hacukát és cicomát, valamint
dicséretet, kitüntetést, mint holmi rejtet betűkből összeállított
szavak mögé bújó gondolatot, amelyeket még meg is szokás fejteni.
Nem lehet
egyetérteni a vécépapírra nyomott, összeragasztott könnyen széteső olcsó
könyvek megjelenésével sem. Még akkor sem, ha nemes célt szolgálva a szegényebb
rétegeket is érinti. Ha a szegényebb réteg nem tudja megvásárolni, akkor még
mindig ott vannak a könyvtárak.
Az érték, akkor vész el, ha kellő figyelem elúszik, s helyette
színre tör a lehetetlenség, a sokkal semmitmondóbb dolgok felmagasztalása.
Akkor mégis mire is jó egy igaz könyv? Mire vajon? Tartalmassága elébb
való, mint holmi olcsó habblaty és szóakrobatizmus, netán sunyi fölösleges
bűvészkedés egy összemásolt tudományosnak mondott akármiben, vagy egy
lerövidített mű kiadása.
Az igaz könyv, semmi másra nem ad támpontot, mint lelki gazdagságra, -
filozófiai mederben való terelésre, ahol a művészet és tudományosság
összeforrik az egyén lelkében.
Az igaz könyv nem más, mint egy jó barát. Szeretetreméltó, mert nem kér
semmit cserében használatáért, csak megbecsülést. Sajátmagát felkínálja a
lélekszépítés és az ész gyarapítása érdekében.
Akik könyvet
ajánlanak, tudják, miért teszik. Egy kicsit magukból akarnak valamit
megmutatni, segíteni akarnak az értékek továbbadásában.
Könyvet olvasni
csak úgy lehet, ha eltűnnek az oldalszámok, s elénk tárul a szavak
összeállásából született világ. Igaz az olvasáshoz idő kell, de jobb
időt szánni rá, mind futkorászni, mint a bolond bárány, s hirdetve azt,
hogy semmire sincs időnk.
Hogy mi lenne
mindezek után a megoldás? Valahol az e világ és egy másik fel nem fedezett
között van, amit mindennap élünk. Hozza muszáj elsajátítani a hangos és néma
olvasás varázsát.
Egy mű utáni élmény megtárgyalását, otthonokban, iskolákban,
munkahelyen és mindenütt. Időt hagyni az értékekre, elsöpörve az elértéktelenedés
mumusát. Mert egy mű akkor valóságos, ha képesek vagyunk a részleteiben
rejlő misztériumot felfedezni, s abból összerakni az egységes egészet.
Akkor a tudományos gondolkodásunk jóval megfontoltabb, életünk
kiegyensúlyozottabbá válna. Nem lenne szükség holmi száraz műelemzésre, a
műnek egyféle kivonatára, amely csak rombol, sosem épít. Mert a
gondolatokat jó átadni teljes lélekkel, de nem valakire (valakikre)
ráerőszakolni.
Végezetül a jó öreg Hrabal bácsira gondolok, aki a Túlságosan zajos magány művében ízelítőt ad a műalkotások anyagi hordozóinak elpusztításáról, s abból való kilábalásból. Igaz, tiszta lélek szükségeltetik, ahol már a bezúzott összepréselt könyvbála közepén mindig rejtőzik egy kinyitott könyv. Valamelyest sejteti a belső lélek nyitását arra a világra, amelyben mindenképpen hasznos egy megsemmisítésre ítélt értékmentés. Ott, ahol az ember kíváncsisága kitárul és képes befogadni az ézelem és értelem csiszolt teremtésének ékkövét. Akkor már nem cselekszik ösztönösen az értékek megsemmisítésére, hanem átgondolva, ha kell tettével, támogatja-teszi az értékteremtést. Otthonául megtalálja úgy az evilági, mint a túlsóparti a paradicsomot Igazi szenté válik, ahol lélekben gazdagodva távozik, emlékét hátrahagyva, csillagként tündöklik.
Azt is mondhatnám, minden nézet és elv jó, de nem szerre, hanem egyszerre. Az elvek egyeztetése sok időt fog igénybe venni. Messze van még az önös érdek leköszönésének ideje. Az pedig olyanszerű lenne, mint a másság elfogadása, tiszteletben tartása, amely érdeklődéssel és kíváncsisággal párosul, ha nem mond ellent a természettörvényinek. Addig föltétlen szükség van a könyvek által teremtett világra, s még azután is okulás gyanánt.
Írva vagyon 2006-ban
Borbé Levente