Gyerekkorom szép álmai bűvöletében éltem át a mesék szépséges
varázsát. Utazásaim színterei e vidéken elképesztően tudtak hatni
egyéniségem fejlődésére. Igazi kalandnak bizonyult minden egyes mozzanat.
Szellemi táplálékom nélkülözhetetlen részét képezte, amire, mint szilárd alapra
nyugodt lelkiismerettel lehetett építkezni.
Hogy miként kapott képzeletbéli ringatóként, szellő szárnyán
útjára a mesevarázslat tengere nálam? Azt hiszem nem sokkal másként, mint más
gyereknél. Ugyanúgy meséltek nekem, későbbiekben már olvasták és a végén
mi magam is kitaláltam néhányat. Testvéreimmel vetélkedtünk, ki tud több mesét,
ki tudja jobban cifrítani, és miként tudja előadni azt. Nemcsak egymás
szórakoztatásáért tettük ezt, hanem az ösztönösen jövő tanulásvágyból is.
Első tanítóim e téren Édesanyám, nagymamám és a rokonság közeli
tagjai voltak. Szinte szomjaztam a történeteket. Amit édesanyámnak és nagymamámnak
köszönhetek, azaz, hogy azt a kis vidéket, ahol laktunk be tudták népesíteni
csodalényekkel és valóssággá tudták tenni számomra a „nem létezőt”. Ide
illik az idézőjel, mert igenis e lét-kavalkádnak teljetagú részese tudtam
lenni. Észrevétlenül-akaratlanul, de a jelenlegi létező Tündérvölgy ábrándjának,
tiszta képpé alakításának létrehozásában munkálkodtak. Már nem tudom pontosan
kinek milyen része volt benne, de valahogy igazinak és szépnek tűnt minden
mozzanata, ahogyan lassan kialakult bennem a környezetbéli mesés és legendás
világ. Természetesen karnyújtásnyira tátongott mellette a „valós képzet és
ábrándnélküli” élet, vagyis a megszokott mindennapi valami, ahol inkább az
érdekek domináltak és vadultak. De az érdekháború sok lúd disznót győz
vagy hatalmasokk alapon, bizony a mai szent napig is tart, s úgy néz ki nem
lesz más a jövőben sem. Igen, ez egy kicsit sokk a hatalomból.
Visszakalandozva a forráshoz, nem tudom még hogyan, de sikeresen el tudtam
rejtőzni abban az országban, ahol megbecsülték mivoltomat. Ez az ország
mindig várt rám, helyet találtam magamnak az erdők végeérhetetlen
sűrűjében, az illatmezők folyamában, és ha pihenésre volt
szükségem szomjamat olthattam a tiszta forrásnál. Szellemi táplálékul pedig,
mint a mindenség megkoronázása, hatott rám a mese.
Testvéreim úgyszintén hajlottak rá megszerezni ezt a kincset. Mi sem
bizonyítja jobban, mint az esténkénti szerre mese felolvasása, amelyben sokszor
a felolvasón kívül éberen kevesen figyeltünk, belealudtunk továbbálmodva a
szóban forgó könyvből szóáradtként kifakadó történetet.
Közben szálltak az évek, esztendőről esztendőre egyre
kevesebb álmodozást engedtek meg nekem. Ilyen a jól felépített akarni föltétlen
kalitkába zárt rendszer, ahol a szabadságot, az álmodozást különféle
mesterkedéssel kordában lehetett tartani. Az áltanítók fékezhetetlen ügyködésükkel
igyekeztek minden felkészületlen lelket belemártani a vadóc dzsungeltörvényes,
úgymond valós életbe, s nincs ez másként ma sem. Sajnos, vagy éppen
ellenkezőleg (nézőpontkérdéses dolog) szerencsésen vettem a gátat és
egy kemény és zavaros hinni akaró időszak után újra visszatértem a
mesékhez. A visszatérés félve, valamelyest idegenkedve kezdődött.
Később, mint a kis hógörgeteg, ahogyan elindul a hegytetőről és
lavinaként zúdulva éri el a végcélját, úgy szomjaztam az igazat, igyekeztem
célba érni és szebbé tenni az elhanyagolt múltamat. Utat törve, félelmet nem
ismerő elszántság után már sikeresen vettem az akadályokat, mert mindazt,
amit átéltem kár lett volna a feledés útvesztőjébe tolni. Visszakaptam régi
önmagam, és véle azokat az éveket, amelyekről azt hittem, hogy nem is
éltem meg.
Természetesen a változás engem sem került el, viszont már tudtam
lépésről lépésre, hogy mit kell tennem, mi a küldetésem. Visszatért
életembe a varázs, ezúttal védelmet adva szívemnek és lelkemnek egyaránt, s
letisztult előttem az életképvilág, eltűntek a szenvedtető
száraz ócskaságok, amelyeket vadul belém akartak préselni. Most már bátran
kijelenthetem, hogy előttem az élet, sőt, hátam mögött is az, mert
abból tudok nyugodt lelkiismerettel táplálkozni nem szégyenkezve a múlt
történésein. Rájöttem, hogy az értem létrejött képzelt világ is lehet annyira
valós, mint amiben jelenleg mindannyian élünk. Jó volt „meseközben” lenni.
E kis önvallomásos bevezető után jöhet az özönvíz, azaz csapjunk
bele a téma közepébe. Hogy miért érdemes olvasni mesét? Elsősorban, mert
nagyon szeretik a gyerekek. Ők lehetnek történetesen a saját kismanóink és
tündérkéink, vagy aki, aminek szereti nevezni, de lehetnek unokáink, vagy
valamelyik rokon, jó barát és ismerős ideig-óráig vagy több időn át
nálunk ücsörgő kíváncsiskodó emberkéji is.
Előnye az olvasásnak az, hogy nem törik bele a bicskánk a kis
lurkók pontosan megjegyzett történetbeli újraelőadásától. Ott a könyv, és
lazán fellapozhatjuk a kért történetrészhez, aztán felolvashatjuk azt nyugodtan
hibátlanul, ahogyan ők szeretnék hallani.
A mesélésnek viszont sokkal több csínja van, ha nem tudunk pontosan úgy
visszaemlékezni a követelődző kis emberkének, ahogy már
előző alkalommal hallotta, akkor jobb, ha bele sem fogunk. Azért
szabad és kell is mondani meséket, csak fondorlatos módon igyekezni kell annak
a történetnek a titkaira, amit számonkéréskor szabadon és nyugodt
lelkiismerettel meglehet változtatni. Mivel elég kevesen képesek élni ezzel a
lehetőséggel, jobb az „olvasás végét” megragadni…
Visszatérve a böngészésre a gyerek rögtön szokta jelezni mi is érdekeli
őt. A választást érdemes befolyásolni, hátha a rákattant ismétlő
témáról át tudunk nyergelni egy másikra. Ha meg nem, akkor sincs nagy probléma,
hiszen jót tesz a frissítés, egy kis hanglejtéssel és magyarázattal megspékelve
csodákat művelhetünk. Emígy sikerülhet sokszínűvé, érdekessé tenni az
egyébként monotonnak tűnő olvasmányt.
Tehát, a felolvasás, akkor
emelkedett, ha már ismerjük a kiválasztott mesét, s igyekszünk saját
elképzelésünkkel új formát csöpögtetni bele, használván kifejező mimikás
akrobata képességünket, előhívva korlátokba szedett lecsós, azaz nem
szőrén-szálán kiválasztott indulatainkat. Minél nagyobb a körítés annál
hihetőbb a történet, annál sikeresebben el tudja bűvölni hallgatóját.
A gyerek így gátak nélkül eljut a történet középpontjába és próbál helytállni
belebújva az igazi hős alakjába. Ez az utazás rádöbbenti arra, mi mindent
érdemes megtennie, még akkor is, ha egy véka megpróbáltatáson kell, hogy átmenjen.
Az eredmény igazi cél, nem baj, ha ing-gatya szakad, és nem föltétlen a
könnyebb s netán még sunyi megalkuvásos út a jobb, amelynek folytonosan
zsarolós visszaütői vannak, enyhébb változattal élve, lehetnek.
Magunknak ugyanúgy olvashatunk mesét. Miért ne? Nemcsak azért, hogy
felkészüljünk arra a bizonyos holnapra, amikor gyerekek fognak körül venni,
hanem saját képzeletünk, és ahogyan jómagam is bevallottam saját világom
gazdagítására. A jelenben dongó-bongó események között, mikor minden
üzletről szól, még akkor is, ha nem az, jó megpihenni, esetleg
valamelyest, vagy egészen részesévé válni a felkínált meselehetőséggel. Annál
is inkább, hogy mostanság sokan írnak nemcsak gyereknek ajánlott izgalmas mesés
történeteket. A tiszta forrásból táplálkozni mindig jó, ha egyébért nem, akkor
a felüdülés hatásáért.
Elérkeztem mondókám utolsó fejezetéhez, ahol mindent bevetve igyekszem
nem annyira tudományosan és szakszavaktól mentesen, az idegen szavak szótárát
nem alkalmazva rávilágítani a mese lényegére.
Tudjuk, hogy a valós történetek elénk tárt eseményei egymagukban nem
lehetnek azok. A valóság minden egyes személyben másként lezajló pillanatnyi
élmény, ami egyetlen esetben sem lehet ugyanaz, amire a másik gondol. Évek
elteltével pedig ugyanazon személy is másként éli meg a már lecsengő de
újra felbukkanó élményt. Ez esetben az egyénenként változó következtetések és
kinyilatkoztatások élménybeli vonzata merőben eltérőek egymástól. Az
eltérések okozta élmények, egyeztetésre kényszerítik az embereket. Az
egyeztetések során derül ki, hogy ki mire gondolt, és hogyan tudja megértetni
mindazt, ami az ő saját valóját fedi. Ezért a valós történetek legtöbbször
tényeken kell, hogy alapuljanak. Emígy talán könnyebben megfejthető, ha
tények valóban a valóság szintjén állnak. Egy történet esetében, amely a
valóságot szeretné élethűen átadni, már sok hátulütője van. Függ az
író képzeletétől és főleg attól, aki a leírtakat elolvasva, és
ahogyan értelmezi. Legtöbbször új köntösbe öltöztetve kerül tovább.
Érdekes egyszerű jelensége egy történet továbbadásának a pletyka.
A történet már régen nem hasonlít ahonnan elindult, még az is megesik, hogy egy
egészen más kerekedik belőle. A valós történetek túlszárnyalnak a
pletykákon, de ennek ellenére még akkor is, ha más „műfajok”, mégis
egyeznek az igazság szikrájának voltában. Mindkettő képes az
eredetiből valamennyi igazságot felmutatni. Az első azonban csekély
értelme végett pillanatnyi vonzat után elszáll, viszont a másik, vagyis a
megírt történetnek saját íze van, és ettől válik értékessé. Az
igazságokat viszont magunknak kell kiválogatni az elénk tárt műből és
értékrendünkben ügyesen helyet találva belopni. Lehetséges, hogy olvasás közben
valamelyest, sőt egészen távol kerülünk attól, amit az író akart elmondani
nekünk, de sebaj, a lényeg az, hogy a művet magunk számára sajátossá
tegyük. Bármennyire próbálunk másként cselekedni, de mégis egyedi
képzeletvilágunkkal élve akarva-akaratlanul egy új történetet produkálunk
belőle.
A fent említett valós történetekről pötyögött gondolatok
helytállóak egy mese történetében is, csak mégis másként. A mese keresetlen
gondolattal élve, más tál tészta. Nem éppen a valóság sziklakemény talajáról
indul ki, mégis az első perctől kezdve teljesen a számunkra
otthonosan közeli helyzetképeivel, lebilincselő történéseivel tesz
kíváncsivá. Igazából nem is kell kiindulni valamiből, mert a történet adja
magát. Az egész varázsvilág pedig úgy változik át szemünk láttára valóssággá,
amennyi képzelőerővel vagyunk megáldva. Ha nem is tudjuk kimondani
mindazt, ami suttyomban a történetben lapul, de beleélve az adott helyzetbe
zsigereinkben érezzük azt, szívvel-lélekkel követjük a cselekvés mozzanatait,
és szurkolunk hősünknek, aki már egy kicsit olyanná vált, mint mi, hogy
győztesként kerüljön ki a rengeteg megpróbáltatásból, akkor miénk az
előttünk nyíltitokban létező és kitárult világ. Beleélésünktől
függően a történést övező káprázatos kitalált helyzetek egyre jobban
valóssággá válhatnak számunkra, és ez által nyugodtabbá, csöndesebbé,
kellemesebbé formálhatjuk véle hétköznapos életünket.
A mese minden emberben igazságérzetet kelt, amitől képes a jó felé
törekedni. Ezért a mese a kitalált világból képes eredetiséget adni és a
szívben helyet varázsolni a tiszttatáságból építkező szikrának egy szebb
és jobb világ létrehozásának reményében. Így adja meg a mese az alapját az
egyszerűsített és szükségszerű tisztaságnak és igazságnak, ugyanakkor
bennünk vagy a kívülről érkezett gonosznak, amely ellen vívódunk kell.
De mielőtt bárki is elnyerné méltó jutalmát, gondolni kell arra,
hogy a gonosz hiányában nem lenne kivel felvenni a harcot. Bizony a mese rávilágít
a gonosz nélküli világra is, ahol az emberre ráköszönt azaz aranykor, ami után
nagyon sóvárog és áhítozik mindenki. Ha a tökéletes aranykor elérhetetlennek
tűnik, akkor is létre lehet hozni a saját mintaszerű létet minden
egyes ember számára, amely által csak az újonnan szilárd alapokon nyugvó
egyszerűen nagyszerű viselkedésben megmutatkozó példák befolyást
tudnak gyakorolni környezetükre, és az igazibb jobb létkeresésre sarkalják
embertársaikat. Igen, a mesékben könnyed érthetőségével, és
egyszerűségével egy kristálytiszta világ megvalósításának útja tárul elénk
tele megoldásokkal, amelynek végén, jó szokás szerint eltűnik a szorongás,
a fájdalom, a félelem és megannyi rossz érzés és baj, de ha nem is, akkor nemes
érzéseket vált ki az emberből és becsületességre tanít.
E kis olvasmány, körforgás gyanánt visszataláltatott az indulóponthoz, vagyis a mese teszi meg magáét fajta gyökerekhez. Mi pedig táplálkozzunk úgy a meséből, ahogy a kis mag táplálkozik a vízből, kikelve héjából, a földből, és terebélyes faként, a gyökerektől egészen a koronáig, s annak minden kis ágáig eljutatván az értékes ásványi anyagokat.
Borbé Levente
2010 tavasza