A
családi kör igazi melegágya lehet az olvasásnak. Ugyanúgy el kell indulni, mint
a királyfiú szokott a népmesékben, mikor megakarja találni az élet igazi
kincsét.
Akkor lehet ténylegesen bevinni az olvasás iránti vágyat-szeretetet a gyerekek
hétköznapjaiba, ha a családfők is szeretnek olvasni-felolvasni. A
mindennapi felolvasás igényt ébreszt a gyerekben, hogy hasonlóan járjon el,
mint szülei, vagy azok megbízottjai, akik könnyedséggel, egy kis szerepléssel
megtoldva varázsolják a hallgató szeme elé a kiválasztott történetet. Kedvet
kapva, észrevétlenül, az olvasni tudó kisgyerekből olvasni vágyó lesz, és
meglesz a kezdeti betekintése az irodalom világának nagy birodalmába.
A mesék világában csak egy darabig lehet ringatózni, onnan való
kijutást egy olvasómester tudja tenni, aki a kalauz szerepét vállalva átsegíti
a rácsodálkozó világra kíváncsian tekintő gyereket. Olvasómester csak az
lehet, aki rendelkezik azzal a figyelmi képességgel, amelyből megfejtve
követni tudja a gyerek világát, amely képzeletbeli és az igazi birodalom között
lavíroz. Ide érdemes kiválasztani legalább, egy erre az alkalomra szánt,
meghatározó könyvet. Egy ilyen könyv ugródeszkaként használ a két világ között,
ahol igazából nincs is határ, csak átmenet. Ezt szépen igazolja Tamási Áron:
Ábel a rengetegben című regénye. Hargita hegy varázsa, szinte
meseszerű hangulatot kölcsönöz, Ábel pedig maga a rengeteg hőseként
viseli a rábízott feladatot, másként szólva: állja sarat. A helytállás és a
történet valósághűsége már-már teljesen elhagyja mesés jellegét a
könyvnek, helyébe realisztikus képek sorozata áramlik.
Megtalálni a valóságot, érzékelni a valóságot a következő stáció
az olvasómesterré válás felé. Itt már a félig felnőtt és félig gyerek
kevésbé igényli a kalauzolást, de néha azért szereti, ha észreveszik óhaját és
kisegítik az esetleges botlásokban, vagyis olyan könyveket kapjon kézhez,
amitől továbbra sem menjen el az olvasókedve. Sajnos nem minden esetben
fedi ezt a jól megszabott, körbefaragott könyvajánlás, néha másra is szükség van.
Az ajánlásoknak föltétlen győzedelmeskedniük kell a média kínálta
lehetőségekkel szemben, de nem azt jelenti, hogy azokból ne maradjon egy
egészséges rész.
Míg be nem következik egy fordulópont, egy változás az olvasó
igénykívánalmaiban, addig azt az időszakot is tartalommal kell megtölteni.
Olyan olvasmányokat is igényelhet a „jó” könyveket kereső-kutató olvasó,
amelyek nem tűnnek remekműveknek vagy nincsenek benne az általánosan
elismert remekművek listája között, viszont azok serkentik tovább őt
az olvasásra. Az első áttörés nagy ebből az állapotból mindig az a
könyv adja, ami feledhetetlen, néha megrázó élményt nyújt az olvasó számára.
Ettől a pillanattól kezdve, már igazi olvasóvá válik, mert önmaga szabja
meg mire is van szüksége.
A szükségszerűség elvezet mindig a legelemibb dolgokig, hogy
egyáltalán mik is jók, a sajátosan egyedi megoldások a személyiségfejlesztés
érdekében, figyelembe véve a társadalomhoz való kötődést és építő
jellegű viszonyulást is. Ennek tükrében esik a választás azokra a
könyvekre, amelyek továbbra is meghatározzák az egyén fejlődését. Egyesek
szeretnek megborzongni, mások tanulságos történeteket csípik, vagy az egyetemes
emberit keresik, s így lehetne folytatni tovább. Azonban, akármilyen olvasói
stílus alakul ki, az olvasási kultúra mindig magával vonja a relaxációt is. Nem
kell föltétlenül mindig tanulságos-sokatmondó, léleképítő tudatos
könyveket böngészni, bizony megesik, mikor szükség van a „könnyebb”
műfajra is. Így teljesedhet ki az olvasás művészete.
A könyvek kiválasztása függ, hogy milyen kultúrában született bele az
ember. A kultúra egyik fontos velejárója az olvasás szempontjából a nyelv. Egy
magyar nyelvű közegben elsősorban az ember a magyar kultúrát szívja
magába, még akkor is, ha idegen nyelvű szerzőktől olvas
anyanyelvén. A fordítások csak részlegesen tudják visszaadni az eredetit. A
meghatározó nyelv rányomja bélyegét a műre és egy sajátos, de az
eredetitől eltérő másfajta gondolkodásmódot tükröz vissza. Ezért jó
ismerni minél több nyelvet. Ahány nyelv, annyi világ. Megjegyezendő, hogy
a fordítások egy része sikeresen tudja tálalni azt a kultúrát, amelyben az
olvasó vendégként masírozik. A nyelv korlátjain áttörő fordítások
betekintés nyújtanak az egész emberiség szellemi világába.
Az a kor, amelyben élünk szintén rányomja bélyegét az olvasásra, és sok
esetben aszerint ítéljük meg az elolvasott művet. Ilyen helyzetben a jobb
megértést elősegítő szakkönyvek segíthetnek az olvasmány valódi
képi-szellemi és időbeli-kulturális régiójának feltárásában-megértésében.
Kérdések sorozata ötlik fel az emberben, mikor már személyre szabottan
tud válogatni, hogy érdemes-e átadni ezt a tudást. Hát, vannak mellette és
ellene szóló érvek is. Van, aki nem tömte tele a fejét és boldogabbnak
tűnik, de akkor hol marad az emberiség bölcsessége, amelyre alapozta a
kultúrát, és hogyan védje meg magát másokkal szemben. Igen, fontos, és még
mindig hasznos dolog a védelem, amit legtöbbször a támadás valamilyen
formájának a mozgatórugója táplál. A csendes kiegyensúlyozott hétköznapokra
rátelepedhet a bú, ha nem tudunk védekezni. Mégis a tanulás vágyánál, a világok
megismerésénél kell maradni, s azt föltétlen továbbadni a következő
nemzedéknek.
Hogy melyik könyv jó, nehéz lenne meghatározni. Vannak egyetemes, nagy
közösség, kisebb csoportosulások, és egyéni karakterek által elfogadott sémák.
Az egyéni az, ami továbbjuthat a megszabott régiókba, csak hitelt kell nyerjen
a felkínált könyv világának értéke. Az olvasómester, pedig erre kell
törekedjen.
Borbé Levente
2008, január