Megjelent a Márton Áron Főgimnázium 2017-2018 tanévről szóló évkönyvében
Bevezető
A 2000-es esztendők elején francia mintára országszerte, elsősorban vidéki iskolákban, a könyvtár mellett, és annak kiegészítőjeként, dokumentációs és információs központokat hoztak létre. A létrehozásukban nagy segítséget nyújtott a francia fél egy román-francia kétoldalú együttműködés keretein belül. A program hazánkban 2003-ban indult útjára, de Hargita megyében az anyagi nehézségek miatt 2006-ban sikerült elindítani. Nevelés az információért néven futott, központja a megyei pedagógusok háza volt.
A dokumentációs és információs központok létrejötte előtt az erre kijelölt pedagógusok és könyvtárosok néhány napos képzésben részesültek. A képzés után felelősökké váltak a központok létrehozásában, valamint működtetésében. Az új szakma megjelenésével hamarosan a szakképzés is beindult Szebenben és Bukarestben, de sajnos legtöbb helyen, ahol létrehozták az információs központokat, nem tudtak alkalmazni külön személyt erre a feladatra. Nagyrészt a könyvtárosok vagy egy erre kijelölt pedagógus látta el plusz teendő gyanánt ezt a megbízatást.
A dokumentációs és információs központokra vonatkozó 334/2002-es szabályzat 2004-ben elérhető volt a tanügyminisztérium honlapján. A szabályzat magába foglalta a központ létrehozásához legszükségesebb intézkedéseket, az intézményen belüli kialakítástól, a felavatáson keresztül, a működés elkezdéséig. Ennek értelmében a dokumentaristának folyamatos kapcsolatban kellett lennie az intézmény alkalmazottjaival. Heti negyven (40) órában teljesített szolgálatot, amelyből 18 pedagógia és 22 kulturális jellegű (21. cikkely) volt.
A központ kialakításához több megoldás is született. Az egyik, az iskolai könyvtárat beleolvasztani a központba, esetleg külön működve, egymást segítve a könyvtárral, vagy egy egészen újat létrehozni. A legjobb megoldásnak mégis az tűnt, ha a könyvtárat és a központot egymástól nem elszakítva hozták létre. Ezzel is elősegítve a közös feladatainak a gördülékenyebbé tételét a mindennapi teendők végzése közben.
Fontos elvárás volt a dokumentációs és információs központ alkalmazottja felé, hogy főiskolával és pedagógiai képzéssel rendelkezzen.
A központban lévő tevékenység nagy igénnyel megszervezett munkát követelt. A kialakított terek igénybevételéhez a használóknak a tevékenység előtt be kellett jelentkezniük, feliratkozniuk.
Dióhéjban, a dokumentarista feladata, hogy kellő információtudással rendelkezzék, a feltárt információkat tudja közvetíteni, részt vegyen a különböző foglalkozások, kérések tervezésében és szervezésében. Természetesen a dokumentarista empátiakészséggel kell hogy rendelkezzék. Minden esetben segítőkésznek kell lennie, és otthonos légkört kell teremtenie a betérő érdeklődők számára.
A Márton Áron Gimnázium dokumentációs és információs központjának létrehozása
2007-ben iskolánk vezetőségét felkérték egy dokumentációs és információs központ létrehozására. Burus-Siklódi Botond, az Apáczai Csere János Pedagógusok Háza igazgatója, miután a tanügyminisztérium a vidéki iskolák mellett bevonta a városi intézményeket is a projektbe, azokat az előnyöket sorakoztatta fel, amellyel egy ilyen iskola csak jól járhat, s egyben segítségét kínálta fel a szükséges dokumentációk elkészítésében. Az akkori igazgatóság, Varga László igazgató és Sata Klára igazgatóhelyettes, rugalmasan állt hozzá, és becsületesen kivették részüket a a pályázatírásból és a tervezési munkából egyaránt. Első lépésként Varga László igazgatóval továbbképzésen vettünk részt. A továbbképzést tervek követték. Sükösd Hunor, az akkori XII. E. tanuló, informatikai tudását felhasználva segített a pályázat elkészítésében. A dokumentációs is információs központ kialakításának terve a könyvtár olvasótermére, és a szomszédos teremre esett. A bútorzat tervezését és a terem esztétikáját Tövissi Zsolt készítette el. Egy igen praktikus galériát alakított ki, ezzel is növelve a teret, ahol a számítógépek és a folyóiratok kaptak helyet, valamint a lépcsők oldalában kialakított részeket könyvespolcként lehetett használni. Gyarmati Dénes a központ informatikai eszközeit szerelte fel. Jómagam a dokumentumok minél egyszerűbb elérhetőségét biztosítva rendeztem el az újonnan létrehozott térben. Az ünnepi megnyítóval kezdődően Balázs-Bécsi Enikő volt technikus személyében dokumentaristát is kapott az iskola. A dokumentációs és információs központ Tudásközpont néven 2008. október 15-én lett átadva. A megyében a mi iskolánk lett a 19-ik ilyen központ.
Visszatekintés a 10 esztendőre
A Tudásközpont elsősorban egy jól körülhatárolt használati rend alapján kezdte el működését. A diákok az órára, olimpiászokra, versenyekre és tanulmányaikat segítő tevékenységek elvégzéséhez feliratkozás után vehették igénybe. A tanárok előre bejelentett időpontban órákat tarthattak egész osztálynak és kisebb csoportoknak. A számítógépek használatára is külön fel kellett iratkozni. Megegyezés alapján és a tanár kérésére a versenyekre való felkészülést elősegítve, akár hosszabb időre is kivehették a könyveket a diákok. A központot használhatták az intézményünkhöz nem tartozó személyek is, akik tanulás vagy kutatás céljából jöttek érdeklődni. Azonban a dokumentumokat csak az intézményen belüli alkalmazottak és tanulók vihették ki a teremből, elsősorban tanórákra.
A Tudásközpont felavatása utáni munkanapon rögtön beindult az élet. A diákok otthonosan érezték magukat benne. Legtöbben a számítógépeket vették igénybe. Olimpiászok és versenyek alatt teljesen megteltek a termek. Ezen kívül szakdolgozatok, érettségire való felkészülések, házi feladatok elkészítése érdekében kutatásokat végeztek, ahol nemcsak a könyvtár állományát, hanem a világháló adta lehetőségeket is kihasználták. Naponta 100-120 diák tért be. A tanárok úgyszintén éltek a dokumentációs és információs központ által nyújtott lehetőségekkel. Többen tanórákat, kiselőadásokat tartottak a diákok számára. Vetítés céljából igénybe vették az egyik termet. A tanárok és diákok segítséget kaptak a dokumentumok felkutatásában, amelyeket helyben, indokolt esetben, kinyomtathattak és lefénymásolhattak. Az eligazításban, kalauzolásban, a tevékenység megszervezésében és kivitelezésében nagy szerepet játszott Balázs-Bécsi Enikő dokumentarista és jómagam könyvtárosi minőségben.
A könyvtár és a tudásközpont szimbiózist képezett. A két tér tevékenysége összeforrott. Egymás szakmai gyarapítása révén tudtuk zökkenőmentesen végezni a mindennapi tevékenységeket. Ha a kollégám el volt foglalva, akkor én segítettem neki a munkában, és fordítva. A tervezésekből mindketten kivettük a részünket. Az eddig említett tevékenységek mellett a könyvtár és a dokumentációs és információs központ több rendezvénnyel és foglalkozással rukkolt elő. Előadások, metodikai megbeszélések tanárokkal, egyetemi tájékoztatók, riportok készítése, órák tartása, évkönyv szerkesztése, dolgozatok javítása, különféle megbeszélések és más tevékenységek tovább folytak.
Az akadálytalan tevékenységet a gimnázium épületének felújítása zavarta meg. Az épület déli szárnyának rendbetétele után a középső rész következett, ahol a tudásközpont és a könyvtár is van. 2011 januárjában kezdődött az átköltözés az iskola hajdani ebédlőjébe. Ott is igyekeztünk a lehetőségekhez mérten kialakítani azt a hangulatot, amelyet sikerült létrehozni a régi helyen. A visszaköltöztetés tanév végére került, és egész szünidő alatt folyt. Októbertől kezdődően a Tudásközpont visszanyerte régi pompáját, a könyvtár raktára korszerű polcokkal lett felszerelve. A tevékenység újra visszakerült a régi kerékvágásba. Viszont a gimnázium épületének felújítása újabb kihívás elé állította a könyvtárat és a dokumentációs és információs központot. Hiszen minden egyes osztályteremben okos táblát szereltek fel világhálós hozzáférhetőséggel. Tehát, a vetítésre már nem volt annyira szükség, mint azelőtt, mert azt az osztályokban is meg lehetett ejteni. A tanárokkal való együttműködés is valamelyest csappant, hiszen ezáltal sok mindent az osztályon belül is el tudtak intézni. Viszont a diákok továbbra is előszeretettel látogatták a Tudásközpontot. Igazából 2014. októberéig egészen jól működött benne a tevékenység, amikor a tanügyminisztérium által előidézett leépítési hullám áldozata lett a dokumentarista állás is. A dokumentációs és információs központot átruházták rám. Annak ellenére, hogy más munkakörbe kerülő kolléganőm igyekezett továbbra is támogatni a munkámat, a poszt felszámolása után már nem lehet gördülékenységről beszélni. A tanárok továbbra is tartottak órákat, zajlottak előadások, megbeszélések, szavalóversenyekre való felkészítések, pedagógiai, szociológiai felmérések, megbeszélések stb.
Tevékenységek a Tudásközpontban
A szokványos tevékenységeken kívül Balázs Bécsi-Enikővel közösen összeállított projekteket hoztunk létre, segítettük az iskolában zajló programokat. Ezek a tevékenységek az évek során rutinossá váltak. A mai napig igyekszem eleget tenni a felkéréseknek.
Rendezvények közül a legismertebbek:
- egy-egy ünnephez, eseményhez, vagy az iskola múltjához kötődő kiállítások
- a tematikus előadásokhoz kötődő kiállítások
- könyvtárismertető, könyvtártörténet és könyvtárgyakorlat órák, főleg kilencedikeseknek
- könyvtár- és iskolatörténeti bemutatók iskolánk látogatóinak
- mesevetélkedők, könyvismeret kisdiákoknak
- előadások székelyföldi legendákról, gyógynövényekről, Székelyföld és a gimnázium nagyjairól, valamint nevezetességeiről
- bemutatók a ferencesek kulturális tevékenységeiről, inkább iskolánk vendégeinek
- osztályfőnöki órák, pályaválasztás, könyvtárosi és más mesterségek
- természetvédelemről általában, székelyföldi természetvédelemről
- könyvbemutató diákoknak
- módszertani napok tartása a Csík körzeti könyvtárosoknak
A legbüszkébbek a Meseszerre voltunk, mert az akkor létező V-VIII. osztályos tanulókkal meg tudtuk valósítani. Hargita megyébe mi hoztuk be a magyar népmesék diákok általi tolmácsolását, azóta a stafétát átadva más könyvtáraknak, megjárta magát Erdély jórészt magyarlok által lakott településein.
A tanárokkal és az iskola vezetőségével is számos sikeres közös program valósult meg. Az egyik ilyen a Ráduly Margit képzőművészet tanárnő ötletéből született, és a diákok által létrehozott kollázsszerű költészetnapi kiállítás. Vagy a magyar nyelv és irodalomszakos tanárokkal minden év februárjában megtartott felolvasómaraton, amelybe több száz diák kapcsolódott be.
A 2018-as tanévtől a felsoroltak mellett az olvasás bűvkörében használt könyvek általi gyógyítást próbáltam ki, nem kevés sikerrel. A jelen felmérések alapján eme tevékenységnek is lesz még folytatása.
A diákok feliratkozása elősegítette azt is, hogy nyoma maradjon látogatásuk céljának. Így arra is fény derült, hogy nem igazolatlanul hiányoztak az órákról. A bejegyzések alapján körvonalazódott, hogy többségük szünetben, órák után, szolgálatos diákként és versenyek felkészülésére látogatott be hozzánk. A látogatás célja a világhálón való böngészés, információgyűjtés, házi feladat és más feladatok megoldása, tanulás (nemcsak tantárgyversenyekre való felkészülés), újságszerkesztés, power point készítés, egy bizonyos téma keresése, olvasás, buszra várás.
A dokumentációs és információs központba más tevékenységek is folytak: kézikönyvek és más szakkönyvek tanórákra való kölcsönzése, az okos táblákhoz járó számítógép dobozának a kulcsa (2015-ig), valamint a tanároknak a tananyaggal kapcsolatos dokumentumok kikeresése, nyomtatása és fénymásolása.
Zárszó
A dokumentációs és információs központ már rég rendeltetésének megfelelően teljesíti feladatait. Viszont a dokumentarista poszt megszüntetése akadályokat gördített a munka könnyed elvégzésének a menetébe. Minden igyekezetem ellenére egyre nehezebb kihívások elé vagyok állítva. Az országos közhangulat sem kedvező, hiszen a könyvtáraknak szánt anyagi támogatás már évek óta elmarad. A több éves iskolai könyvtárosi állások részleges vagy teljes megszüntetése ellehetetlenítették az iskolai könyvtárosok szakmai fejlődését, együttműködését. A még megmaradt könyvtárosokra egyre több más feladat hárul. Alkalmazzák mindezeket a megszorításokat annak ellenére, hogy még inkább szükség lenne könyvtárra, dokumentációs és információs központokra.
A gimnáziumban felsorolt tevékenységek nagy része tovább működik, hiszen szükség van rájuk, sőt újabbak bevonására is. Ennek egyik ékes bizonyítéka a nemrég tartott biblioterápia foglalkozás, amelynek az irodalmi művek általi tanulás-tanítás és a lelki orvoslás a célja. Egyúttal önállóságra, önismeretre, önkifejezésre és felelősségvállalásra serkentette őket.
Azt gondolom, a diákok igénylik a kulturális tevékenységeket, az ismereteik kiszélesítését, ehhez segítenek hozzá a tudásközpontban tartott rendezvények és más tevékenységek is.
Hivatkozások:
Borbé Levente: Könyvtárosok a gimnáziumban, In: A Csíkszeredai Márton Áron Főgimnázium Évkönyve a 2015-2016-os tanévből, közreadja az igazgatóság, Csíkszereda, 2016, (314 o.)
Borsodi L. László: A dokumentációs és információs központ átadása, In: A Csíkszeredai Márton Áron Gimnázium Évkönyve a 2007-2008-as tanévből, közreadja az igazgatóság, Csíkszereda, 2008, (28-31 o.)
A dokumentációs és információs központokra vonatkozó 2004-es szabályzat: http://ccdcalarasi.ro/reg%20CDI.pdf
A dokumentációs és információs központokra vonatkozó 2011-es változtatások:
https://www.edu.ro/sites/default/files/_fi%C8%99iere/Invatamant-Superior/2016/biblioteci/OM_5556_2011_Reg%20_org_funct_biblioteci%20%C5%9Fcolare%20%C5%9Fi%20centre%20de%20documentare.pdf
Megszüntetett dokumentarista poszt:
http://hriskkonyvtaros.blogspot.com/2014/10/megszuntetett-dokumentarista-poszt.html